2. Uitleggen

gepubliceerd op 21 april 2020

Een duidelijke, gestructureerde en betekenisvolle uitleg bereik je met een goede voorbereiding waar je voldoende tijd aan besteedt. Houd rekening met de duur van de uitleg, zorg dat studenten actief luisteren, gebruik beelden of schema’s om de inhoud van de les zichtbaar te maken en expliciteer denkstappen met voorbeelden[1].

Duur van de uitleg

Studenten hebben vaak een beperkte aandachtsboog. In de klas of tijdens een online les is langer dan tien minuten luisteren lastig. Beperk je uitleg daarom tot de kern, zonder enige franje. Bedenk vooraf: wat is belangrijk, wat is nuttig en wat is leuk? Als je dan nog op een lange uitleg uitkomt, deel die dan op en wissel het af met andere lesonderdelen. Maak je instructiefilmpjes, zoals een screencast, interactieve video of interactieve presentatie? Houd dan een lengte van 4 tot 7 minuten aan.

Actief luisteren

Actief luisteren is een vaardigheid die maar weinig studenten beheersen. Ze hebben er moeite mee om tijdens de uitleg zichzelf vragen te stellen om de leerstof te begrijpen. Daarom is het belangrijk om denktijd te geven. Las pauzes in of geef ze de mogelijkheid een instructiefilmpje op pauze te zetten.

Een goede aanpak is ook om studenten aantekeningen te laten maken tijdens de uitleg. Ook dat is een vaardigheid die de meesten niet beheersen, dus dat moet je oefenen. Vraag hen om na een uitleg van maximaal 10 minuten in eigen woorden op te schrijven wat belangrijk is en bespreek dat.

Raadzaam is om tijdens de uitleg terughoudend te zijn met vragen beantwoorden, want dat kost tijd en zorgt voor ruis. Laat je studenten de vragen noteren en na afloop stellen. Je kunt aan je uitleg of instructievideo wel zelf vragen toevoegen, die zij eerst moeten beantwoorden voor je verdergaat. De vragen verleiden hen actiever te luisteren, houden de aandacht vast en maken voor jou meteen duidelijk of de uitleg goed overkomt.

Visualiseer inhoud

Gebruik tijdens je uitleg illustratieve en betekenisvolle beelden. Studenten slaan informatie in tekst en beeld namelijk beter op dan alleen tekst. Dat gebeurt namelijk via twee afzonderlijke maar gelijktijdige processen. Het maakt leren minder belastend en dus effectiever[2].

Bij leren met multimedia gelden de volgende principes[3]:

Let ook op individuele verschillen, want de principes spelen sterker bij studenten met weinig voorkennis en met minder ruimtelijk inzicht.

Met advance organizers kun je bestaande en nieuwe kennis aan elkaar verbinden. Deze kapstok voor kennis helpt studenten de plaats van nieuwe informatie ten opzichte van bestaande kennis te bepalen en verbanden te leggen. De organizer kan grafisch zijn, zoals een tijdlijn, infographic, schema of mindmap. Ook een verhalend voorbeeld of persoonlijk verhaal dat aansluit op voorkennis en nieuwe kennis integreert, is een sterke organizer. En een vooruitblik met een overzicht van de te leren stof of een schema met vergelijkingen/overeenkomsten kan eveneens een goed hulpmiddel zijn.

Advance organizer

Expliciteer denkstappen met voorbeelden

Voorbeelden zijn effectief om de eerste stappen te zetten bij de verwerving van nieuwe kennis of vaardigheden. Dat kan de uitwerking van een oefening zijn, de demonstratie van een vaardigheid of een concreet voorbeeld bij een abstract begrip. Belangrijk is de stappen te verklaren samen met de achterliggende principes. Stimuleer studenten om voorbeelden zelf te verklaren en te vergelijken.

Gebruik toepassingen

Als je gebruikmaakt van een flipped classroom, kun je je uitleg ook beschikbaar stellen als screencast of interactieve video. Geef je persoonlijk uitleg, dan kun je die verrijken met vragen en korte opdrachten in een interactieve presentatie. Bij uitleg in een videoles kun je een interactief whiteboard gebruiken.

Verdieping

Bronnen

[1] Ast, M. van, Loor, O. de, Spijkerboer, L., Ebbens, S. en Ettekoven, S. (2020). Effectief leren. De docent als regisseur. Groningen: Noordhoff
[2] Clark, J. M., & Paivio, A. (1991). Dual coding theory and education. Educational Psychology Review, 3, 149-210.
[3] Mayer, R.E. (Ed.). (2014). The Cambridge Handbook of Multimedia Learning (2nd ed.). Cambridge, MA: Cambridge University Press

Terug